๒. สุบินนิมิตของพระนางมหามายา

เมื่อพระโพธิสัตว์ทรงบำเพ็ญบารมีครบถ้วนบริบูรณ์ สิ้นสุดพระชาติเป็นพระเวสสันดรแล้ว ก็ทรงอุบัติในสวรรค์ชั้นดุสิต ครั้นถึงกำหนดที่จะเสด็จลงมาตรัสรู้ พระองค์ก็จุติจากหมู่เทวดาในชั้นดุสิต เข้าสู่พระครรภ์ของพระมารดา คือพระนางมหามายา โดยแสดงนิมิตให้พระนางเห็นในความฝัน

ตามที่ปรากฏในคัมภีร์ปปัญจสูทนี อรรถกถามัชฌิมนิกาย อัจฉริยัพภูตสูตร สรุปความได้ว่า

ในวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๘ พระนางมหามายาทรงตั้งจิตอธิษฐานรักษาอุโบสถศีล (ศีล ๘) และเมื่อถึงยามค่ำก็เสด็จบรรทม แล้วทรงสุบิน (ฝัน) ว่า—

ท้าวจตุโลกบาลทั้ง ๔ ได้แก่ ท้าวธตรฐ ท้าววิรุฬหก ท้าววิรูปักษ์ และท้าวเวสวัณ ได้เสด็จมาแล้วยกพระแท่นบรรทมทั้งสี่มุม พาพระนางไปยังสระอโนดาต

จากนั้น เทพธิดาผู้เป็นชายาของท้าวจตุโลกบาลทั้ง ๔ ก็ได้เข้ามาดูแลพระนาง ชำระสรีระด้วยน้ำจากสระอโนดาต แล้วประดับตกแต่งด้วยผ้าทิพย์อย่างวิจิตรตระการตา แล้วให้พระนางขึ้นบรรทมบนแท่นทอง และยกไปประดิษฐาน ณ วิมานทองคำบนเขาไกรลาส

ต่อจากนั้น ได้มีช้างเผือกเชือกหนึ่งลอยลงมาจากทิศเหนือ มุ่งหน้าสู่วิมานทองคำของพระนางมหามายา กระทำอาการแสดงความเคารพ เวียนรอบพระนางผู้เป็นพระมารดาในชาติสุดท้าย แล้วจึงลอยเข้าสู่พระครรภ์

ในขณะเดียวกัน พระโพธิสัตว์ก็จุติจากสวรรค์ชั้นดุสิต มาปฏิสนธิในครรภ์ของพระนางมหามายา

ครั้นตื่นจากบรรทม พระนางมหามายาจึงนำสุบินนั้นมาเล่าให้พระราชาสุทโทธนะทรงทราบ