ในสูตรปิฏก หรือ สุตตันตปิฎก ของฝ่ายมหายาน มีพระสูตร จำแนกเป็น ๒ สารบบใหญ่ ๆ คือ ๑. อาคมสูตร ๒.มหายานสูตร

ในคำอธิบายใน ทวาทศางคะ (ทฺวาทศางฺค) หรือ องค์ ๑๒ คือ ลักษณะถ้อยคำของพระพุทธเจ้า ๑๒ ประการ ของฝ่ายมหายาน ปรากฎใน มหาปรัชญาปารมิโตปเทศ หรือ มหาปรัชญาปารมิตาศาสตร์ (T1509 ) อรรถาธิบายคัมภีร์ ปัญจวิญศติสาหัสริกาปรัชญาปารมิตา โดยพระนาคารชุน แปลเป็นภาษาจีนโดยพระกุมารชีพ อธิบายว่าความว่า

---

【經】

「復次，舍利弗！菩薩摩訶薩欲聞十方諸佛所說十二部經：修多羅、祇夜、受記經、伽陀、優陀那、因緣經、阿波陀那、如是語經、本生經、廣經、未曾有經、論議經，諸聲聞等聞與不聞，盡欲誦受持[15]者，當學般若波羅蜜！」

【論】

先說「盡欲聞十方諸佛所說法者，當學般若波羅蜜」，所說法者，即此十二部經。

諸經中直說者，名「修多羅」，所謂四阿含、諸摩訶衍經，及二百五十戒經；出三藏外亦有諸經，皆名「修多羅」。

---

[สูตรปาฐะว่า]
(ถ้อยความในปัญจวิญศติสาหัสริกา)

ยิ่งกว่านั้นฯ ศารีปุตร ! พระโพธิสัตว์มหาสัตว์ ผู้ใดปรารถนาจะสำเร็จในการฟังคำสอนแห่งพระพุทธเจ้าที่ทรงแสดงไปทั้ง ๑๐ ทิศ อันประกอบด้วยองค์ ๑๒ (ทวาทศางคะ) คือ ๑.สูตระ, ๒.เคยะ , ๓.วยากรณะ, ๔.คาถา, ๕.อุทาน, ๖.นิทาน, ๗.อวทาน, ๘.อิตยุกตกะ (อิติวฤตตกะ), ๙.ชาตกะ, ๑๐.ไวปุลยะ, ๑๑.อัทภุตธรรม, ๑๒.อุปเทศ แม้นจะเป็นสิ่งที่เหล่าพระสาวกจะเคยได้ยินหรือไม่ได้ยินก็ตาม พระโพธิสัตว์นั้นพึงหวังอยู่ในการสวดทรงจำรักษาไว้ อันเป็นสิ่งที่ควรแก่การบำเพ็ญในปรัชญาปารมิตา

[แก้อรรถว่า]
(พระนาคารชุนอธิบายขยายความ)

จากความก่อนหน้า ผู้ปรารถนาจะสำเร็จในการฟังพระธรรมคำสอนแห่งพระพุทธเจ้าที่ทรงแสดงไปทั้ง ๑๐ ทิศ อันควรแก่การบำเพ็ญในปรัชญาปารมิตา พระธรรมคำสอนเหล่านั้น ในที่นี้คือ องค์ ๑๒ ฯ

[องค์ที่ ๑ ] บรรดา สุตตันตะ ทั้งหลายที่พระองค์ทรงตรัสมาโดยตรงเหล่าใด เหล่านั้นชื่อว่า สูตระ อันได้แก่ จตุราคม (อาคมทั้ง ๔) มหายานสูตรทั้งหลาย จนกระทั่งถึงปราติโมกษ์สูตร ๒๕๐ สิกขาบท ฯ นอกจากนี้ยังมีสูตรบางส่วนแยกออกจากพระไตรปิฎกอีกด้วย ทั้งหมดนี้เรียกว่า สูตระ

---

จากข้อความดังกล่าวจะเห็นได้ว่า หากจะเอาเฉพาะสูตระ ในสูตรปิฏก คือ ตัดส่วนปราติโมกษ์สูตร ที่อยู่ในวินัยปิฎกออก ก็จะเหลือพระสูตร ๒ ประเภท คือ ๑. อาคมสูตร ๒.มหายานสูตร

๑.อาคมสูตร

อาคมสูตร หรือบางทีเรียก ศราวกยานสูตร คือ พระสูตรในพระสุตตันตปิฎก ของฝ่ายสาวกยานทั้งหมดนั้นเอง ซึ่งก็มีหลายฉบับ ตามแต่ละนิกายนั้น ๆ

สาวกยานบางนิกาย จำแนกไว้ ๕ หมวด และสาวกยานอีกส่วนหนึ่งและมหายาน จำแนก อาคมสูตรไว้ ๔ หมวดใหญ่ เรียก จตุราคม

ส่วนที่ต่างกันคือ ระหว่างฝ่ายที่จัด ๔ หมวดและฝ่ายที่จัด ๕ หมวด คือ อาคมสูตร อื่นๆ ที่ลงหมวดทั้ง ๔ ไม่ได้ เช่น ธรรมบท อุทาน คาถาภาษิต ต่างๆ ชาตกะ อวทาน พระสูตรเบ็ดเตล็ดต่าง ๆ

ฝ่ายที่จัด ๔ หมวด จะจัดลงหมวด ที่ไม่ได้เรียกว่า อาคม แต่เรียกว่า กษุทรกปิฏก
ฝ่ายที่จัด ๕ หมวด จะจัดลงหมวด ที่เรียกว่า อาคม เรียกว่า กษุทรกาคม

ความสำคัญของอาคมสูตรที่มหายานยังต้องใช้อยู่ คือเป็นที่รวบหลักธรรมพื้นฐานทั้งหมดของพุทธศาสนา ก่อนที่จะไปต่อยอดหรือขยายความไปเป็นแบบมหายาน หรือ วัชรยานในภายหลัง

สรุปหมวดหมู่ของอาคมสูตร จำแนกได้ ๕ หมวด ดังนี้

๑.๑ หมวด ทีรฆาคม หรือ ทีฆนิกาย
๑.๒ หมวด มัธยมาคม หรือ มัชฌิมนิกาย
๑.๓ หมวด สัมยุกตาคม หรือ สังยุตตนิกาย
๑.๔ หมวด เอโกตตราคม หรือ อังคุตตรนิกาย
๑.๕ หมวด กษุทรกาคม หรือ กษุทรกปิฏก หรือ ขุททกนิกาย

---

๒. มหายานสูตร

มหายานสูตร คือพระสูตร ที่มีเนื้อหาเป็นมติหรือความเชื่อเป็นแบบมหายาน ที่เกี่ยวข้องกับพระโพธิสัตว์ หรือการบำเพ็ญเพื่อเป็นพระพุทธเจ้า หรือ อธิบายพุทธภาวะแบบมหายาน และรวมไปถึงพระสูตรแบบมนตรยานและตันตรยานในชั้นหลังด้วย

มหายานสูตร มีการจำแนกหลายแบบ เช่น การจัดหมวดต้นฉบับสันสกฤตที่ขุดค้นเจอหรือที่เหลืออยู่, แบบทิเบต, แบบจีน, แบบญี่ปุ่น ซึ่งแต่ละแบบ ในแต่ละยุคที่ชำระคัมภีร์ ก็มีการจัดหมวดไม่เท่ากัน และยังจัดพระสูตรลงหมวด ไม่เหมือนกัน แต่ในที่นี้จะผสานแบบต่าง ๆ พอเป็นประเภทใหญ่ให้เห็นภาพกัน

๒.๑. หมวด ชาตกะและอวทาน
๒.๒. หมวด ปรัชญาปารมิตา
๒.๓. หมวด สัทธรรมปุณฑรีกะ
๒.๔. หมวด อวตังสกะ
๒.๕. หมวด รัตนกูฎ
๒.๖. หมวด นิรวาณ
๒.๗. หมวด มหาสันนิบาต
๒.๘. หมวด สูตรสันนิบาต
๒.๙. หมวด ตันตระ

---

รายละเอียดแต่ละประเภทจะนำเสนอในครั้งต่อๆ ไป

(หมายเหตุ ทวาทศางคะ ในทางเถรวาท เรียกว่า หมวดธรรมชุดนี้ว่า นวังคสัตถุสาสน์ เพราะจำแนกไว้ ๙ ประเภท คือ สุตตะ เคยยะ เวยยากรณะ คาถา อุทาน อิติวุตตกะ ชาดก อัพภูตธรรม เวทัลละ ซึ่งฝ่ายมหาสังฆิกะ และมหายานบางคัมภีร์ก็จำแนก ๙ ประเภท เช่นกัน แต่แตกต่างกันอยู่เล็กน้อย เรื่องนี้มีความยาวมากไม่ขอลงรายละเอียด )